บางคนสงสัยว่าอัญมณีแต่ละชนิดมันมีกี่สีกันแน่ ต้องบอกเลยคับว่าอัญมณีแต่ละชนิดมีได้เกือบทุกสี อยู่ที่เรานิยมชมชอบอัญมณีชนิดไหน สีอะไร เท่านั้นคับ สำหรับบทความนี้ผมจะพามารู้จักอัญมณีเนื้ออ่อนอีกชนิดหนึ่ง ที่มักจะพบเห็นได้ง่ายในท้องตลาด นั่นก็คือ  “พลอยโทแพซ” คับ

 
ประวัติ ความเป็นมาและความเชื่อ
"โทแพซ"

โทแพซ พบได้เกือบทุกสี ตั้งแต่ใสไม่มีสี เหลือง ส้ม น้ำตาล ชมพู แดง แดงแกมม่วง ฟ้าอ่อนถึงฟ้าเข้ม และเขียวอ่อน มีค่าความแข็งตามสเกลของโมส์เท่ากับ 8  คำว่า “TOPAZ” เชื่อว่ามาจากภาษาสันสกฤต แปลว่า ไฟ หรืออาจมาจากภาษากรีก “Topazos” ชื่อเกาะในทะเลแดง  แต่เดิมในภาษาไทยจะเรียก โทแพซ ว่า บุษราคัม จนกระทั่งคนในแถบจันทุบรีได้นำชื่อนี้ไปเรียกพลอยแซปไฟร์สีเหลืองจนคุ้นเคย  ต่อมาทราบว่าเป็นพลอยคนละชนิดกันจึงมีการบัญญัติศัพท์อัญมณีให้ใช้คำว่า บุษราคัม เรียกพลอยแซปไฟร์ที่มีสีเหลืองแทน สำหรับโทแพซ ใช้เรียก พลอยโทแพซ  สีต่าง ๆ เช่น โทแพซสีเหลือง โทแพซสีส้ม โทแพซชมพู โทแพซสีน้ำเงิน เป็นต้น

โทแพซ  เป็นสัญลักษณ์ของความรักและเมตตาที่ยืนยงและนำมาซึ่งมิตรภาพแต่ผู้สวมส่ คนในยุคกลางเชื่อว่า  โทแพซ  ช่วยทำให้จิตใจเข้มแข็ง ป้องกันความผิดปกติของจิตใจและความตายแบบฉับพลัน รวมทั้งเพิ่มความฉลาดให้ผู้สวมใส่ ชาวอียิปต์ใช้โทแพซเป็นเครื่องรางป้องกันความชั่วร้าย ทำให้ฉลาดขึ้นและทำให้กล้ากาญ เช่นเดียวกับชาวกรีซที่เชื่อว่า  โทแพซ  ให้พลังอำนาจแก่ผู้สวมใส่ นอกจากนี้  โทแพซ  ยังเป็นอัญมณีประจำเดือนเกิดของ ผู้ที่เกิดเดือน พฤศจิกายน เป็นอัญมณีประจำราศีธนู กลุ่มดาวรูปคนถือธนู และนิยมใช้  โทแพซ  เป็นของขวัญในวันครบรอบแต่งานปีที่ 15 อีกด้วย 

แหล่งที่พบ "โทแพซ" พบได้จากที่ไหนบ้าง?

โทแพซ  พบได้ในหลายประเทศทั่วโลก แหล่งสำคัญได้แก่ บราซิล (จากแหล่ง Minas Gerais ที่ส่งออกโทแพซสีเหลืองถึงสีชมพูแกมส้มมากที่สุดในโลก) เยอรมัน ปากีสถาน ไนจีเรีย ออสเตรเลีย พม่า เม็กซิโก นามิเบีย ศรีลังกา สหรัฐอเมริกา และรัสเซีย

คุณภาพและชื่อทางการค้า  ที่เรียก โทแพซ ในตลาดพลอย ซึ่งมีหลากหลายชื่อเลยยคับ...

โทแพซ  มีชื่อทางการค้าต่าง ๆ  ได้แก่

อิมพีเรียลโทแพซ (Imperial Topaz)   มีสีส้มแกมแดง สีสดเป็นชนิดที่มีราคาแพง

เชอร์รี่โทแพซ (Sherry Topaz)   มีสีส้มแกมน้ำตาล

โทแพซสีชมพู (Pink Topaz)   มีสีชมพูสวย

โทแพซสีเหลือง (Yellow Topaz)   มีสีเหลืองดูคล้ายบุษราคัม

ส่วน โทแพซสีฟ้า  จากการอาบรังสี จะมีชื่อเรียกที่แตกต่างกัน ตามโทนสีชนิด และปริมาณของรังสีที่ใช้  ชื่อทางการค้าของ  โทแพซ  อาบรังสีมีดังนี้

โคบอลต์บลูโทแพซ (Cobalt Blue Topaz)   มีสีฟ้าแกมเทา เนื่องจากใช้โคบอลต์ 60 เป็นต้นกำเนิดรังสีแกมมา

สกายบลูโทแพซ (Sky Blue Topaz)   มีสีฟ้าอ่อน สีเกิดจากการอาบรังสีอิเล็กตรอนพลังงานสูง

ลอนดอนบลูโทแพซ (London Blue Topaz)   มีสีน้ำเงิน สีเกิดจากการอาบรังสีนิวตรอน ถ้าการอาบรังสีใช้อุณหภูมิที่สูงกว่าปกติจะทำให้ได้โทแพซสีเขียว เรียกว่า โอเซียนกรีนโทแพซ(Ocean Green Topaz) แต่สีไม่คงทนเมื่อถูกแสงแดดสีจะซีดจาง

ซุปเปอร์บลูโทแพซ (Super Blue Topaz) หรือ สวิสบลูโทแพซ (Swiss Blue Topaz) หรืออเมริกันบลูโทแพซ (American Blue Topaz)  มีสีฟ้าสว่างสวย เกิดจากการอาบรังสีนิวตรอนร่วมกับอนุภาพอิเล็กตรอน

การเลือกชื้อ "โทแพซ"

โทแพซ  เป็นอัญมณีที่ค่อนข้างใสสะอาด มีหลายขนาด หาได้ง่ายและมีจำนวนมาก สามารถพบเป็นผลึกขนาดใหญ่ในธรรมชาติ โทแพซ  มีหลากหลายสี ดังนั้นในการเลือกซื้อจึงเลือกได้ตามความพึงพอใจของผู้ซื้อในแต่ละคน โดยพิจารณาโทแพซที่มีสีสดเข้มทั่วทั้งเม็ด มีการเจียระไนที่ได้สัดส่วนสมมาตร มีเหลี่ยมมุมคมชัดและสมบูรณ์ครบถ้วนทุกหน้า ควรเลือก  โทแพซ  ที่ใสสะอาดไม่มีมลทินที่มองเห็นได้ด้วยตาเปล่า โทแพซ ชนิดที่มีราคาแพงมาก ได้แก่  อิมพีเรียลโทแพซ (Imperial Topaz) ที่มีสีส้มแกมแดง

ปัจจุบันมีการผลิต  โทแพซ  สังเคราะห์ขึ้นมาได้แต่ยังไม่แพร่หลายในการค้า แต่ในตลาดอัญมณีอาจจะพบโทแพซเลียนแบบ ได้แก่  แก้ว หรือ โทแพซเคลือบสีผิวสีต่าง ๆ โดยการเคลือบผิวทำได้หลายลักษณะคือ เคลือบด้วยชั้นบาง ๆ ของโลหะ โลหะออกไซด์ ไนไตรต์หรือคาร์บอน บางสีพบว่าเคลือบเฉพาะส่วนฐาน(pavilion) ส่วนการเคลือบด้วยแผ่นฟิมล์มบางของสารที่มีค่าดัชนีหักเหสูงสลับกับสารที่มีค่าดัชนีหักเหต่ำ ทำให้เกิดการเหลือบสีรุ้ง เรียกว่า เรนโบว์โทแพซ (Rainbow Topaz) หรือ มิสติกไฟร์โทแพซ (Mystic Fire Topaz) การเคลือบด้วยหมึกใสหลากสี คือ แดง น้ำเงิน เขียว หรือเหลืองคล้ายสารที่ใช้ย้อมสี

นอกจากนี้ยังมีวิธีการเพิ่มความคงทนของผิวเหลือบ ด้วยการนำ  โทแพซ  ไปเคลือบผิวก่อนแล้วนำไปเผา ทำให้สารเคลือบติดแน่นบนผิว ดังนั้นการเลือกซื้อจึงควรคำนึงถึงลักษณะบางอย่างที่สามารถสังเกตได้ เช่น ลักษณะการเหลือบสีรุ้งที่ไม่มีในธรรมชาติหรือมีสีถลอกจากการขูดขีด เป็นต้น การเคลือบสีผิวไม่เป็นที่ยอมรับ ส่วน โทแพซ  ที่ผ่านการอาบรังสีโดยไม่มีรังสีตกค้าง เป็นที่ยอมรับกันในวงการอัญมณี

การดูแลรักษาและข้อควรระวัง "โทแพซ"

ทำความสะอาดด้วยน้ำอุ่นหรือน้ำสบู่อ่อน ๆ โดยใช้แปรงขนนุ่มแล้วเช็ดออกด้วยผ้าเนื้อนุ่มควรระวังเรื่องการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิอย่างรวดเร็ว หลีกเลี่ยงการใส่เครื่องประดับขณะใช้เตาอบหรือล้างเครื่องประดับทันทีในน้ำเย็นจัด เมื่อถอดเครื่องประดับแล้วควรแยกเก็บในถุงผ้าหรือกล่องที่มีผ้าบุ ไม่ใช้เครื่องทำความสะอาดแบบอัลตราโซนิก   เนื่องจาก  โทแพซ  มีแนวแตกเรียบ ทำให้ง่ายต่อการแตกเมื่อมีแรงมากระแทก ดังนั้นการทำความสะอาดและการเก็บรักษาจึงควรระวังและใส่ใจเป็นพิเศษ นะคับ

อย่าลืมติดตาม  รู้จริงเรื่องอัญมณี  ชนิดอื่น ๆ กับผมได้ใหม่ในบทความหน้า...นะคับ

อ่่านบทความก่อนหน้า...

รู้จริงเรื่อง ทัวร์มาลีน(TOURMALINE) 

รู้จริงเรื่อง แทนซาไนต์(TANZANITE)