รู้จริงเรื่อง โกเมน(Garnet)

บทความนี้ผมจะพามารู้จักอัญมณีอีกชนิดหนึ่ง ซึ่งมีสีค่อนข้างกว้าง ไม่ว่าจะเป็น สีแดง สีชมพู สีเขียว สีส้ม สีส้มอมแดง สีเหลือง สีน้ำตาล ซึ่งเป็นอัญมณีที่นิยมนำมาทำเครื่องประดับตั้งแต่สมัยอดีตจนถึงปัจจุบัน ยาวนานถึง 3,000 กว่าปีมาแล้ว นั่นก็คือ "พลอยในตระกูลโกเมน(Garnet)"

ประวัติ ความเป็นมา ความเชื่อ

"โกเมน(Garnet)"

การ์เนต หรือที่คนไทยเรียกว่า “โกเมน” ซึ่งเป็น การ์เนตชนิดสีแดง คำว่า “GARNET” มาจากภาษาละติน “granatus” หรือ “granatum” หมายถึง “เหมือนเมล็ด (seed-like)” เพราะมักจะพบผลึกการ์เนตสีแดงฝังอยู่ในหิน คล้ายกับเมล็ดของผลทับทิม (pomegranate) ซึ่งมีชื่อภาษาละตินว่า malum granatum อันเป็นชื่อต้นไม้ที่มีเมล็ดสีแดงรูปร่างคล้ายพลอยโกเมนดิบ โกเมน  ใช้เป็นเครื่องประดับลูกปัดมาตั้งแต่สมัยอียิปต์และในช่วงศตวรรษที่ 18 ถึง 19 โกเมน เป็นอัญมณีที่นิยมมากในยุโรป ในคัมภีร์ของศาสนาคริสต์กล่าวถึงโกเมนว่าเป็นหนึ่งในจำนวนอัญมณีทั้งหมด 12 ชนิด ส่วนไทยจัดโกเมนเป็นอัญมณีหนึ่งในนพรัตน์ ดังคำกล่าว “แดงแก่ก่ำโกเมนเอก”

คนในยุคกลาง ถือว่าการ์เนตเป็นสัญลักษณ์ของความมีศรัทธา มิตรภาพ ความเสียสละ ความซื่อสัตย์ และความมั่งคง ประมาณ ค.ศ.1609 อันเซลมุส เดอบุต ได้ยืนยังด้านความเชื่อว่า การ์เนต  สามารถขับไล่ภาวะจิตใจที่หดหู่ให้หมดไปได้ การ์เนตยังใช้ป้องกันโรคผิวหนัง ชาวอียิปต์ให้การ์เนตแก้พิษงูกัด และโรคที่เกี่ยวกับเลือด ป้องกันความชั่วร้าย ฝันร้ายและป้องกันอันตรายในการเดินทาง เชื่อว่า  โกเมน เป็นอัญมณีแห่งสุขภาพ และความมั่นคง

ส่วนผงการ์เนตสีแดงใช้กินแก้โรคเกี่ยวกับตับ ผงการ์เนตสีเหลืองให้กินแก้โรคดีซ่าน นอกจากนั้นชนเผ่าเอเชียบางเผ่าเชื่อว่า กระสุนปืนที่ทำด้าย  การ์เนต ใช้ฆ่าคนได้ดีกว่ากระสุนปืนที่ทำด้วยตะกั่ว ดังจะเห็นได้จากสงครามใน ค.ศ. 1829 ที่ชนเผ่าฮันแซส ใช้กระสุนปืน  การ์เนต  ต่อสู่กับทหารอังกฤษในส่งครามแคชเมียร์ 
การ์เนต  ยังเป็นอัญมณีประจำเดือนเกิดคือ มกราคม และเป็นสัญลักษณ์สำหรับผู้ที่เกิดในราศีกุมภ์ กลุ่มดาวรูปคนแบกหม้อน้ำ นอกจากนั้น การ์เนต ยังเป็นอัญมณีสำหรับใช้เป็นของขวัญในวันครบรอบแต่งงานปีที่ 2 อีกด้วย

โกเมน  จัดเป็นตระกูลพลอย ไม่ใช่เป็นเพียงชื่อพลอยชนิดใดชนิดหนึ่ง มีค่าความแข็งตามสเกลของโมส์เท่ากับ 6.5-7.5 และมีองค์ประกอบทางเคมีที่ซับซ้อนของกลุ่มซิลิเกต มีสีต่าง ๆ เช่น สีแดง สีน้ำตาล สีส้ม สีเหลืองและสีเขียว เป็นต้น สามารถจัดแบ่ง  การ์เนต  ได้หลายชนิด ได้แก่

ไพโรป (Pyrope)  มีสีแดงถึงแดงแกมน้ำตาล สีเกิดจากธาตุเหล็กและโครเมียมเจือปน แหล่งสำคัญที่พบ ได้แก่ สาธารณรัฐเช็ก (เชโกสโลวาเกีย) อินเดีย (โอริสสา) ออสเตรเลีย แอฟริกาใต้ จีน ไทย โดยเฉพาะไพโรปจากสาธารณรัฐเช็กถือว่ามีชื่อเสียงมาก

แอลมันดีนหรือแอลมันไดต์ (Almandine of Almandite)  มีสีแดงแกมม่วงถึงม่วงแกมแดง ส้มแกมแดงถึงแดง มักมีสีเข้มมืด สีเกิดจากธาตุเหล็ก  แหล่งสำคัญที่พบ ได้แก่ อินเดีย ศรีลังกา มาดากัสการ์ และบราซิล

สเปสซาร์ทีนหรือสเปสซาร์ไทต์ (Spessartine of Spessatite)  มีสีส้มแกมเหลืองถึงส้มแกมแดง สีเกิดจากธาตุแมงกานิส  แหล่งสำคัญที่พบ ได้แก่ บราซิล ศรีลังกา พม่า และอินเดีย

กรอสซูลาไรต์หรือกรอสซูลาร์ (Grossularite of Grossular)  ชนิดสีส้มแกมน้ำตาล เรียกว่า เฮลโซไนต์ (Hessonite) หรือ ซินนามอนสโตน(cinnamon stone) ชนิดสีเขียว เรียกว่า "ซาวอไรต์ (Tsavorite)"หรือในตลาดประเทศไทยเรียกว่า "การ์เนตเขียว(Green Garnet)" ถ้าพลอยมีลักษณะโปร่งแสงถึงทึบแสงสีเขียว เรียกว่า ไฮโดรกรอสซูลา (Hydrogrossular) หรือบางครั้งเรียกว่า ทรานสวาลเจด (Transvaal Jade)  แหล่งสำคัญที่พบ ได้แก่ ศรีลังกา เคนยา และแทนซาเนีย

แอนดราไดต์ (Andradite)  ชนิดสีเขียว เรียกว่า ดีมานทอยด์ (Demantoid) ชนิดสีดำเนื้อทึบ เรียก เมลาไนต์ (Melanite) ชนิดสีเหลือง เรียกว่า "โทแพโซไลต์ (Topazolite)"  แหล่งที่สำคัญที่พบ ได้แก่ รัสเซีย นามิเบียและเม็กซิโก อิตาลี แหล่งที่มีชื่อเสียงของดีมันทอยด์อยู่ที่เทือกเขาอูราล ประเทศรัสเซีย

อูวาโรไวต์ (Uvarovite) มีสีเขียวคล้ายมรกต มีขนาดเล็กมาก หาได้ยากในธรรมชาติ แหล่งสำคัญที่พบ ได้แก่ รัสเซีย

โกเมน ส่วนใหญ่มักเจียระไนแบบเหลี่ยมผสม บางครั้งจะเจียระไนเป็นแบบโค้งมนหลังเบี้ยหรือหลังเต่าองค์ประกอบทางเคมีของโกเมนในธรรมชาติมักไม่เป็นองค์ประกอบที่บริสุทธิ์แต่จะเกิดจากการผสมผสานองค์ประกอบทางเคมีระหว่างกันได้เสมอ ดังนั้น จึงมีโกเมน  ที่เกิดจากการผสมผสานดังกล่าว ได้แก่

โรโดไลต์ (Rhodolite)  มีองค์ประกอบทางเคมีอยู่ระหว่างไพโรปและแอลมันดีน มีสีแดงแกมม่วง  แหล่งสำคัญที่พบ ได้แก่ แทนซาเนีย บราซิล ศรีลังกา และอินเดีย

มาลาเอียหรือมาลายา (Malaia or Malaya)  หรือบางแห่งในยุโรปเรียกว่า อัมเบไลต์ (Umbalite)  มีองค์ประกอบทางเคมีอยู่ระหว่างไพโรปและสเปสซาร์ทีน มีสีส้ม ส้มแกมชมพู ส้มแกมแดง และส้มแกมเหลือง แหล่งสำคัญที่พบ ได้แก่ แอฟริกาตะวันออก บางครั้งโกเมนชนิดมาลาเอียแสดงปรากฏการณ์เปลี่ยนสีเรียกว่า "โกเมนเจ้าสามสี (Color Change Garnet)" โดยมีสีน้ำเงินหรือเขียวเมื่ออยู่ภายใต้แสงสีขาว และเปลี่ยนเป็นสีม่วงถึงสีส่วงแดงเมื่ออยู่ภายใต้แสงสีส้มจากหลอดไส้

มาลีการ์เนตหรือแกรนไดต์ (Mali garnet or Grandite)  มีองค์ประกอบทางเคมีอยู่ระหว่างกรอสซูลาร์และแอนดราไดต์ ที่มีสีเขียวเหลือง และน้ำตาล  แหล่งสำคัญที่พบ คือ ประเทศมาลี

ชื่อทางการค้า ที่เรียก "โกเมน" ในท้องตลาด

ชื่อของ โกเมน ในทางการค้ามี  ดังนี้

โกเมนสาแหรกหรือสตาร์การ์เนต (Star Garnet) เป็น  การ์เนต  ที่แสดงปรากฏการณ์ทางแสงรูปดาว เมื่อส่องแสงไฟอาจแสดง 4 ขา หรือ 6 ขา มีสีแดง สีแดงแกมม่วง มักเจียระไนแบบหลังเบี้ย โดยทั่วไป  โกเมน  ชนิดนี้พบได้ยาก

แคชมิรีน (Kashmirine) เป็น  สเปสซาร์ทีน  ที่มาจากเหมืองในแคว้นแคชเมียร์ ประเทศอินเดีย

โบฮีเมียนการ์เนต (Bohemian Garnet)  เป็นไพโรป จากสาธารณรัฐเช็ก ที่มีชื่อเสียงมาก โดยเฉพาะในช่วงทศวรรษที่ 1800

แมนดารินการ์เนต (Mandarin Garnet)  เป็น  สเปสซาร์ทีน  ที่มาจากเหมืองในประเทศนามิเบีย

โมซัมบิกการ์เนต (Mozambique Garnet) เป็นชื่อเรียก โรโดไลต์ ที่มีสีเข้ม เนื้อสะอาด

 
การเลือกซื้อ "โกเมน"

การเลือกสีของ  โกเมน  ขึ้นอยู่กับความชอบและรสนิยมของแต่ละบุคคล โดยทั่วไป โกเมนสีเขียว ได้แก่ ดีมานทอยด์และซาวอไรต์  จะมีความสวยงาม หายากและมีมูลค่าสูงกว่า  โกเมน  ชนิดอื่น ๆ โกเมนสีเขียวที่มีคุณภาพสูงจะมีสีเขียวเข้มและสด ไม่มีสีเหลืองแกม โกเมน ที่มีเฉดสีแดง  สีเหลือง และสีส้ม ที่มีคุณภาพดี ไม่ควรมีสีน้ำตาลปนชัดเจนหรือให้ปนน้อยที่สุดและไม่ควรมีสีเข้มมืดดำจนเกินไป โดยทั่วไป  โกเมน  มีเนื้อค่อนข้างใสสะอาด มีมลทิมน้อย ยกเว้น สเปสซาร์ทีน ดีมันทอยด์และ ซาวอไรต์  ที่อาจมีมลทิมตำหนิได้บ้าง จึงไม่ควรเลือกซื้อ  การ์เนต  ที่มีมลทินจำนวนมาก ที่เห็นได้ด้วยตาเปล่าชัดเจนหรือมีรอยร้าว ทั่วหน้าพลอย ซึ่งจัดเป็นโกเมนคุณภาพ 

โกเมน ที่สวยงาม ควรมีประกายสุกใส การเจียระไนที่ดี หน้าพลอย หน้าเหลี่ยมต่าง ๆ มีรูปร่างไม่บิดเบี้ยว ความหนาของสัดส่วนต่าง ๆ มีความเหมาะสม ผิวพลอยไม่ควรมี ร่องรอยขูดขีดชัดเจน  โกเมนมีราคาไม่สูงมากและมักพบขนาดใหญ่ ดังนั้นในท้องตลาดจึงหาซื้อโกเมนที่มีขนาด 3 ถึง 5 กะรัตได้ ยกเว้น ซาวอไรต์ และ ดีมานทอยด์ ที่มีขนาด 3 กะรัตขึ้นไปจะหาได้ยากมากและมีราคาสูง 

โกเมน ที่จำหน่ายในท้องตลาดไม่นิยมจำมาผ่านการปรับปรุงคุณภาพ ยกเว้น ดีมานทอยด์ ที่มีการใช้ความร้อนที่ระดับอุณหภูมิต่ำ เพื่อที่จะทำให้มีสีเข้มสวยงามยิ่งขึ้น แต่ที่พบบ่อยคือซื้อพลอยผิดชนิด ต้องระวังกันหน่อยนะคับ อาจจะเจอ  โกเมนสังเคราะห์และโกเมนประกบ โดยโกเมนสังเคราะห์ที่ใสไร้สี ที่เรียกว่า แย็ก (YAG) และ จีจีจี (GGG) นิยมนำมาใช้เป็นเพชรเทียม ซึ่งจะมีสมบัติทางกายภาพและทางแสงแตกต่างจากเพชร ในขณะที่โกเมนประกบ มักประกบติดกับโกเมนธรรมชาติ อัญมณีชนิดอื่น ๆ หรือวัสดุอื่น ๆ ด้วยกาว หรือสารเชื่อมประสาน ซึ่งทำการตรวจสอบได้โดยการสังเกตหารอยต่อด้านขอบพลอยเมื่อใช้แว่นขยายหรือกล้องจุลทรรศน์

 การดูแลรักษาและข้อควรระวัง 

"โกเมน(Garnet)"
 

ควรระมัดระวังการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิโดยฉับพลัน โดยเฉพาะการซ่อมแซมชิ้นงานที่จำเป็นต้องใช้ความร้อน อาจทำให้  โกเมน  เสียหายได้ การทำความสะอาดโกเมนควรล้างด้วยน้ำสบู่อุ่น ๆ หรือน้ำสะอาดด้วยเครื่องทำความสะอาดแบบอัลตราโซนิก แต่ไม่ควรทำความสะอาดด้วยเครื่องล้างแบบไอน้ำ (Steamer)

อย่าลืมติดตาม รู้จริงเรื่องอัญมณี กับผมได้ใหม่ในบทความหน้า...นะคับ

วันนี้ขอตัวไปเอาพลอยก่อนคับ...

อ่านบทความก่อนหน้า...

รู้จริงเรื่อง สปิเนล(Spinel)

รู้จริงเรื่อง คริโซเบริล(CHRYSOBERYL)