รู้จริงเรื่อง คริโซเบริล(CHRYSOBERYL)

บทความนี้ผมจะพามารู้จักอัญมณีอีกชนิดหนึ่ง ซึ่งถือว่าเป็นอัญมณีที่มีความพิเศษ และมีเอกลักษณ์เฉพาะตัว คริโซเบริลอยู่ในกลุ่มแร่คริโซเบริล ไม่ใช่กลุ่มแร่เบริล นะคับ ซึ่งหลายคนมักสับสนกัน...

 รู้จริงเรื่อง คริโซเบริล (CHRYSOBERYL)

 ประวัติ ความเป็นมา ความเชื่อ

"คริโชเบริล"

คริโซเบริล  มีสีเหลือง เขียวแกมเหลือง เหลืองน้ำตาล สีเหลืองของ คริโซเบริลเกิดจากธาตุเหล็ก มีค่าความแข็งตามสเกลของโมส์เท่ากับ 8-8.5 คริโซเบริล  เป็นอัญมณีที่สวยงามและมีราคาไม่สูงมากนักหากได้รับการเจียระไนที่ดี คริโซเบริล  จะมีประกายสดใส สวยงาม  คำว่า “CHRYSOBERYL” มาจากภาษากรีกสองคำ คือ “CHRYSOS” หมายถึง "เหลืองทอง" และ “BERYLLOS” หมายถึง "พลอยที่มีสีเขียว"

นอกจาก แก้วตาแมวคริโซเบริล  จะแสดงปรากฏการณ์ทางแสงที่สวยงามแล้ว ยังมีอำนาจลึกลับ โดยชาวศรีลังกาเชื่อสืบทอดกันมาว่า ป้องกันวิญญาณอันชั่วร้ายได้ ตามตำนานของชาวฮินดูเชื่อว่า แก้วตาแมวคริโซเบริล  ช่วยป้องกันโรคภัยไข้เจ็บ และความยากจนอีกด้วย นอกจากนั้น ชาวตะวันออกเชื่อว่า ถ้านำ แก้วตาแมวคริโซเบริล  กดลงที่หน้าผากระหว่างคิ้ว 2 ข้าง จะทำให้ผู้สวมใส่มองเห็นอนาคตชัดเจน

ในสมัยโบราณยังเชื่ออีกว่า คริโซเบริล นำความสงบมาสู่จิตใจ สร้างความเชื่อมั่น ความอ่อนเยาว์และไร้เดียงสา เพิ่มความมีชีวิตชีวา ความคิดริเริ่ม ความรักและความเมตตาภายในจิตใจแก่ผู้สวมใส่

คริโซเบริลตาแมวขนาดใหญ่ที่สุดในโลก คือ  “The Eye of the Lion” มีขนาด 465 กะรัตและแก้วตาแมวที่มีชื่อเสียงมากและใหญ่ที่สุดอีกเม็ดหนึ่งมาจาก ศรีลังกา มีน้ำหนัก 52.2 กะรัต มีสีเหลืองทองกึ่งโปร่งใส ชื่อ “มหาราชินี” (Maharani)มาจากชื่อแมวชนิดหนึ่งของพม่า ในปัจจุบันได้เก็บรักษาไว้ที่ Smithsonian Institution (วอชิงตัน ดีซี)

 
แหล่งที่พบ คริโซเบริล

คริโซเบริล พบในกรวดทรายตามลำน้ำหรือตะกอนลำน้ำใน บราซิล ศรีลังกา และมาดากัสการ์ ส่วนในเทือกเขาอูราลในรัสเซีย พบคริโซเบริลที่มีปรากฏการณ์เปลี่ยนสี  เรียกว่า "พลอยเจ้าสามสี หรือ Alexandrite"

 ชื่อทางการค้า ที่เรียกกัน "คริโซเบริล"

ในท้องตลาด

ชนิดของ คริโซเบริล แบ่งตามปรากฏการณ์ทางแสง ได้ดังนี้

อะเลกซานไดรต์ (Alexandrite) หรือ เจ้าสามสี แสดงปรากฏการณ์พิเศษ คือ เปลี่ยนสีได้ตามแหล่งของแสง เนื่องจากมีธาตุให้สีที่มีปฏิกิริยา ตอบสนองตามชนิดแหล่งกำเนิดแสง เช่น เปลี่ยนเป็นสีเขียว เมื่ออยู่ภายใต้แสงสีขาว (deylight) และเปลี่ยนเป็นสีแดงหรือแดงแกมม่วง เมื่ออยู่ภายใต้แสงสีส้มจากหลอดไส้ (incan-descent light) ถือเป็นอัญมณีที่หายยากและได้รับความนิยมมากตั้งตามชื่อพระเจ้าอเล็กเดอร์ ที่2 ของรัสเซีย เพราะมีการค้นพบในสมัยนั้น

คริโซเบริลตาแมว (Cat’s eye Chrysoberyl) หรือ ไพฑูรย์ มักเจียระไนเป็นหลังเบี้ย ทำให้เห็นลักษณะเป็นสายหรือแถบพาดผ่านกลางเม็ดพลอย คนไทยเรียก “สังวาลสายไพฑูรย์” ซึ่งเป็นพลอยที่อยู่ในตำนาน พลอยนพเก้า นั่นเองคับ

และเมื่อขยับพลอยไปมาในทิศทางต่างๆ จะเห็นเป็นเหลือบคล้ายตาแมวเรียกปรากฏการณ์เช่นนี้ว่า “CHATOYANCY” หรือ “CAT’S EYE” โดยด้านที่อยู่ใกล้แสงไฟจะมีสีใสคล้ายน้ำผึ้ง ส่วนอีกด้านหนึ่งจะมีสีขุ่นขาวคล้ายสีน้ำนม ซึ่งลักษณะเช่นนี้เรียกว่า “MILK & HONEY EFFECT” ซึ่งปรากฏการณ์ดังกล่าวนี้จะมีผลมากในการประเมินราคาไพฑูรย์ขนาดใหญ่ คริโซเบริลตาแมวเป็นหนึ่งในพลอยนพรัตน์ มีความหมายเป็นมงคล ป้องกันอัคคีภัย มีเทพยดาปกป้องคุ้มครองเหมาะกับผู้ที่เกิดวันพฤหัสบดี และวันศุกร์ หรือผู้ที่เกิดในปีเถาะ ปีมะโรง และปีกุน และเป็นอัญมณีครบรอบแต่งงานปีที่ 18

 
การเลือกซื้อ คริโซเบริล

คริโซเบริลตาแมว หรือ ไพฑูรย์  ที่มีคุณภาพสูง ควรมีลักษณะของตาแมวที่สวยเด่นที่สุด สีที่สวยและเป็นที่นิยมมากคือ สีเหลืองแกมเขียว หรือ เหลืองแกมน้ำตาลเล็กน้อย (สีน้ำผึ้ง) ควรมีสีสด เนื้อละเอียด สะอาดโปร่งใสพอประมาณ ไม่มีตำหนิที่ตาแมว มีวาบแสงคล้ายคล้ายสีเงินยวงหรือสีเหลืองทองที่แคบยาวเรียวเป็นแนวอยู่ตรงกึ่งกลางเม็ด สีของตาแมวควรสว่างตัดกับสีของเนื้อพลอยอย่างเด่นชัด และที่สำคัญ ลักษณะของตาแมวจะต้องดูเหมือนเปิดกว้างเต็มที่และปิดสนิทเมื่อขยับพลอยไปมา เนื้อพลอยควรมีสีใสคล้ายกับน้ำผึ้งและสีขุ่นขาวคล้ายสีน้ำนมอย่างละครึ่งปรากฏการณ์ให้เห็นชัดเจนจึงถือว่า มีคุณภาพดีที่สุด ลักษณะของปรากฏการณ์ตาแมวควรพิจารณาจากองค์ประกอบเหล่านี้ ได้แก่

ตำแหน่งตาแมวที่ดี ควรมองเห็นจากด้านหน้าพลอย บนผิวโค้งนูนของหลังเบี้ยความสมบูรณ์ของตาแมว ต้องเป็นเส้นยาวจรดขอบพลอยไม่บิดเบี้ยวไปมา ความเด่นชัน ลักษณะตาแมวต้องมีความคมชัด มองเห็นได้ชัดเจนเด่นออกมาจากสีของพลอย การเคลื่อนไหว มีลักษณะคล้ายการเคลื่อนไหว เคลื่อนที่ของตาแมวที่ชัดเจนทั่วทั้งพลอย

คริโซเบริล บางเม็ดอาจมีรอบแตกภายในชัดเจน ซึ่งอาจใส่สารเพื่อช่วยบดบังรอยแตกนั้น ๆ ได้แก่ น้ำมันพืช น้ำมันหล่อลื่น โดยสารพวกนี้จะซึมเข้าไปในรอยแตก นอกจากนี้ยังมีสารที่มาจากยางสนซึ่งมีค่าดัชนีหักเหใกล้เคียงกับพลอย เป็นต้น

ให้ระวัง คริโซเบริลตาแมวสังเคราะห์ หรือ คริโซเบริลตาแมวเลียนแบบ กันนะคับ ซึ่งอาจใช้สปิเนลสังเคราะห์ แก้ว พลาสติก ไฟเบอร์กลาส เป็น อาจพบได้ทุกสี โดยลักษณะของตาแมวจะคมชัดมากผิดปกติเป็นแนวยาวตลอด หรือบิดเบี้ยวไปมาบ้างเล็กน้อย และสีมักสวยสดและสม่ำเสมอเกินความเป็นจริง 

ให้ระวัง เจ้าสามสีสังเคราะห์ หรือ อะเลกซานไดรต์สังเคราะห์(Synthetic Alexandrite) ซึ่งมี 2 ชนิด คือ แบบฟลักซ์ (Flux) ต้องใช้กำลังขยายดูมลทินโลหะเป็นแผ่น , มลทินขนนกมีลักษณะพลิ้ว มลทินฟลักซ์ และ แบบโชคคราวสกี(czochralski) ใช้กำลังขยายอาจพบ ฟองอากาศ เส้นโค้งแสดงการเรืองแสงในแสงอัลตราไวโอเลต

การดูแลรักษาและข้อควรระวัง

"คริโซเบริล"

ทำความสะอาดโดยใช้น้ำยาล้างเครื่องประดับหรือน้ำอุ่นผสมกับสบู่เหลวอ่อน ๆ และปัดทำความสะอาดด้วยแปรงขนนุ่ม ไม่ควรสวมใส่เครื่องประดับคริโซเบริล ขณะออกกำลังกาย หรือ ทำงานบ้าน เพราะการกระทบกระแทกกับของมีคมอาจทำให้เกิดรอยขูดขีด หรือแตกร้าวได้

อัญมณีแต่ละกลุ่มแร่ มีความโดดเด่น มีลักษณ์เฉพาะตัว ไม่เหมือนกัน ทำให้อัญมีที่เกิดขึ้นในโลกนี้มีอยู่มากมายหลากหลายชนิด  ผมจะนำข้อมูลเกี่ยวกับอัญมณีแต่ละชนิดในโลกนี้ เท่าที่จะมีข้อมูลมาแบ่งปันซึ่งกันและกันเรื่อย ๆ  

อย่าลืมติดตาม รู้จริงเรื่องอัญมณี  กับผมได้ใหม่ในบทความต่อไป...นะคับ

อ่านบทความก่อนหน้า...

รู้จริงเรื่อง พลอยแฟนซีแซฟไฟร์(Fancy Sapphire)

รู้จริงเรื่อง พลอยเขียวส่อง (Green Sapphire)